Mark Heirman - 1000 jaar slaaf

1000 jaar slaaf. De vloek van Zwart-Afrika

In de jaren 1440-1840 werden door Europese handelscompagnieën circa 12 miljoen Afrikaanse slaven over de Atlantische Oceaan naar Amerika afgevoerd. Dat waren er naar schatting evenveel, 12 tot 13 miljoen, als er over een periode van twaalf eeuwen door Noord- en Oost-Arabische slavendrijvers gedeporteerd werden. Voor Zwart-Afrika, dat rond het jaar 1500 hooguit 50 miljoen inwoners telde, was dat een nooit geziene aderlating. Toen Afrika aan het einde van de 19de eeuw uit die duizendjarige ellende ontwaakte, was het continent rijp voor de koloniale opdeling ervan onder de Europese mogendheden. Zeker de eerste decennia was die koloniale overgang voor Zwart-Afrika nog erger dan de slavenhandel. Het bevrijde Afrika is nauwelijks vijftig jaar oud. Geen wonder dat de dubbele geseling van slavernij en kolonialisme in Afrikaanse harten en geesten nog zoveel sporen nalaat, niet alleen in Afrika zelf maar ook in Afrikaanse gemeenschappen elders ter wereld. Wel wetend dat de wereld anno 2016 in absolute cijfers meer slaven telt dan er de voorbije duizend jaar vanuit Afrika gedeporteerd werden.

De geopolitieke, economische en religieuze dimensies van slavernij en slavenhandel worden in een breed spectrum bekeken. Samen met de tijdlijn vormt het een goede synthese waarin de motieven van Arabieren en (later) Europeanen om Afrikaanse slaven te gebruiken geanalyseerd worden. De slavernij in Afrika zelf komt daarbij minder aan bod. De Franse principes van de verlichting worden getoetst aan de praktijk in Haïti, het eerste land in Amerika waar de slavernij werd afgeschaft. Het verhaal van het formeel verbod op slavernij in Amerika, Afrika en Azië eindigt met de aandacht die de Internationale Arbeidsorganisatie heeft om het lot van de huidige nieuwe slaven in de wereld te verbeteren. Het boek is helaas nog niet gesloten (Harry Van Royen in G/Geschiedenis 3/2017).

‘Dit boek heeft mij diep aangegrepen. Het legt de vinger op de wonde van één van de meest verfoeilijke praktijken waartoe mensen in staat zijn en die voortkomen uit de minachting voor de onvervreemdbare waardigheid van de ander als ander. Het moet ook in Pax Christi een blijvend standpunt zijn, elke dag opnieuw: dat we kordaat en geweldloos blijven strijden voor de unieke waarde die elke mens bezit, wie hij of zij ook is, waar hij of zij ook vandaan komt.’ (JH in Pax Christi Koerier 2017/1)

‘Door tientallen internationale verdragen en conventies is de afschaffing van de slavernij bekrachtigd, waardoor geen staat meer de slavernij nog met open vizier handhaaft of verdedigt. Toch telt de wereld vandaag in absolute cijfers meer slaven dan er ooit uit Afrika gedeporteerd werden. Schattingen variëren van 21 tot 46 miljoen slaven wereldwijd, vandaag vaak slachtoffers van mensenhandel genoemd – human trafficking, met name in de sekswereld – maar ook vele vormen van dwangarbeid, kinderarbeid, contractarbeid, huisarbeid of schuldslavernij. Maar de slavernij is verdrongen naar de criminele sfeer en blijft het liefst onder de radar van de officiële instanties. Daar is ze ook het moeilijkst te bestrijden, schrijft Heirman. Als je weet welke sporen slavernij en kolonialisme hebben nagelaten in de Afrikaanse harten en geesten, kan je ook de nieuwe vormen ervan niet dulden. Elk beschaafd mens hoort zich tegen die onrechtvaardigheden te verzetten.’ (Emmanuel Van Lierde in Tertio van 4 januari 2017)

Uitgeverij Houtekiet, 2016

< Terug naar rubriek Oorlog & Vrede

isbn 978 90 8924 132 0
e-isbn 978 90 8924 172 6
Omvang 256 blzn | 19,99 euro
Lees hier een proefhoofdstuk